Jak pozbyć się niechcianego Wspólnika ze Spółki z o.o.?

        Spółki z samej swojej istoty mają łączyć przedsiębiorców. Wspólnicy podpisują umowy określają swoje prawa i obowiązku. Razem łączą swoje działania dla osiągnięcia wspólnego celu. Czasami jednak pierwotne cele z upływem lat zmieniają się pojawiają się nowe pomysł i częstokroć pojawia się problem, w którym jednostka blokuje działania grupy, albo w ogóle nie angażuje się w życie Spółki lub co gorsza działa na jej szkodę, a mimo to dalej jest wspólnikiem i pobiera dywidendę. Czy jest to sytuacja bez wyjścia? Czy musimy tolerować osobę, która przeszkadza w prowadzeniu wspólnego biznesu? Postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule na te pytania.

Na początku należy stwierdzić, że bardzo dużo zależy od tego co zostało zapisane w umowie Spółki. Można zmieniać skład osobowy Wspólników  Spółki z o.o., ale by nie wymagało to ingerencji Sądu potrzebne są mądre zapisy w umowie Twojej Spółki.

Najprostszym, a zarazem najszybszym rozwiązaniem jest zaproponowanie niechcianemu Wspólnikowi podpisania umowy sprzedaży udziałów (ewentualnie jeśli np. jest to ktoś z bliskiej rodziny i po prostu nie jest zainteresowany kontynuacją działania w Spółce zawrzeć umowę darowizny udziałów). Najlepiej zaproponować mu wtedy sprzedaż po cenie bilansowej na koniec roku obrotowego (będzie odzwierciedlała faktyczną wartość), a przed podjęciem uchwały o wypłacie dywidendy tak, aby pozbawić go prawa do partycypacji w zysku Spółki. Przypominam, że do dywidendy nie będą uprawnieni udziałowcy, którym udziały nie przysługiwały w dniu powzięcia uchwały, przeznaczającej określoną kwotę do podziału. Jeśli Wspólnik zaakceptuje tą formę wyjścia ze Spółki pamiętajmy, aby stosowna umowa została zawarta przed notariuszem (wymagana forma zbycia udziałów w Spółce z o.o. to forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi) i opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych (od umowy sprzedaży wynosi on 1% wartości – przykładowo kupujemy od Wspólnika udziały o wartości 100.000,00  zł to musimy odprowadzić 2.000,00 zł podatku). Następnie umowę należy zgłosić do KRS oraz poinformować osoby zainteresowane o wyjściu wspólnika ze Spółki.

Pamiętajmy też, że jeśli Wspólnik jest również członkiem organów w Spółce z o.o. np. członkiem Zarządu to jego członkostwo nie wygasa z chwilą sprzedaży udziałów. Do tego potrzebujemy jeszcze jednego dokumentu w postaci pisemnej rezygnacji członka Zarządu Spółki z o.o. złożonej właściwemu organowi spółki lub jej reprezentantowi (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 29 maja 2013 roku, o Sygnaturze akt I ACa 147/13). Takie oświadczenie o rezygnacji jest jednostronnym oświadczeniem woli i nie wymaga akceptacji ze strony Spółki.

Co jeśli Wspólnik nie zgodzi się na sprzedaż udziałów?

W spółce z o.o. inaczej jak w Spółkach osobowych nie można wypowiedzieć członkostwa. Oznacza to, że udziałowiec Spółki z o.o. sam nie może podjąć decyzji o wyjściu ze spółki. Ponadto w Spółka z o.o. nie ma tak jak w przepisach dotyczących spółki akcyjnej odpowiednika przymusowego wykupu akcji, a zatem pozostali wspólnicy co do zasady nie mogą wbrew woli wspólnika wykupić jego udziałów.

 Co zatem możemy w takiej sytuacji zrobić?

Jedną z możliwości jest umorzenie udziałów, czyli ni mniej ni więcej jak jego prawne unicestwienie, musi być to jednak przewidziane w umowie Spółki zgodnie z art.199 k.s.h.. Oznacza to wygaśnięcie części lub całości praw udziałowych i związanych z nimi obowiązków, które składają się na uczestnictwo w Spółce. W tym wypadku udziały ustępującego wspólnika nabywane będą przez Spółkę. Takie wyjście ze Spółki spowoduje, że udziały nabyte przez Spółkę przestają istnieć, a pozostali wspólnicy staną się wyłącznymi wspólnikami spółki. Wskazana sytuacja jest zatem dość podobna do wypowiedzenia umowy spółki osobowej, z tym, że istotną różnicą jest fakt, że do umorzenia dobrowolnego potrzebna jest w umowie Spółki ogólna klauzula przewidująca umorzenie udziałów oraz wola większości wspólników Spółki, nie jest to zaś indywidualna decyzja wspólnika tak jak w przypadku wypowiedzenia umowy przy Spółkach osobowych.

Można przeprowadzić umorzenie udziałów obniżając kapitał zakładowy Spółki (wtedy należy pamiętać, że minimalny dopuszczalny prawnie kapitał Spółki z o.o. to 5.000,00 złotych), albo przeprowadzić tzw. Umorzenie z czystego zysku. W tym przypadku kapitał zakładowy nie ulegnie zmianie, a co za tym idzie będzie on finalnie wyższy od sumy pozostałych po umorzeniu udziałów. W kontekście tematu dzisiejszej publikacji interesować nas będzie przede wszystkim tzw. umorzenie sankcyjne udziałów, czyli takie, którego przyczyną uzasadniającą będzie przede wszystkim:

•           Utrata wymaganych kwalifikacji lub cech przez wspólnika
•           Ubezwłasnowolnienie Wspólnika
•           Naruszenie obowiązków Wspólnika wobec Spółki
•           Działanie na szkodę Spółki poprzez prowadzenie działalności konkurencyjnej
•           Niewywiązywanie się z obowiązku dopłat.

   Nie jest to jednak takie proste. Zastosowanie tzw. Umorzenia sankcyjnego udziałów stanowiłoby bowiem obejście przepisów art. 266 i następne kodeksu Spółek handlowych, które określają, że jednym sposobem przymusowego pozbawienia Wspólnika członkostwa w Spółce jest wyłączenie go ze Spółki. O wyłączeniu wspólnika ze Spółki zaś może orzec tylko sąd dokładniej Wydział Gospodarczy Sądu Rejonowego, właściwego dla siedziby Spółki. Co więcej należy podkreślić, że wyłączenie Wspólnika pozwala na usunięcie go ze Spółki bez ingerowania w jej strukturę kapitału zakładowego, udziały wyłączonego Wspólnika podlegają bowiem obligatoryjnemu przejęciu, nie mogą natomiast zostać umorzone.

            

          Niemniej jednak jeśli chcemy uniknąć składania pozwu o wyłączenie wspólnika, a co za tym idzie długotrwałego usuwania go ze Spółki. Możemy postąpić w myśl zasady lepiej zapobiegać niż leczyć i wprowadzić odpowiednie zapisy do umowy Spółki. Mianowicie określić w jej treści przesłanki i tryb przymusowego umorzenia udziałów tak, aby były one opisane konkretnie, jednoznacznie i dotyczyły neutralnych okoliczności dotyczących Wspólnika. Nie mogą być to subiektywne przesłanki dotyczące wspólnika mniejszościowego, tak aby nie zachwiać równowagi w Spółce. Mogą zaś być to z góry określone przesłanki, które mogą zaistnieć względem każdego ze Wspólników. Należy podkreślić, że umorzenie przymusowe jest rodzajem wymuszenia opuszczenia spółki przez danego wspólnika. Umorzenie przymusowe dla swojej skuteczności nie wymaga zgody wspólnika usuwanego ze Spółki.

Jako ostateczność można rozważyć rozwiązanie spółki z o.o.. To rozwiązanie uważam jednak za najgorsze z możliwych.  Po pierwsze tracimy wtedy wszystko co wypracowała dla nas Spółka. Po drugie sądowe rozwiązanie spółki, nie jest proste, szybkie i przyjemne. Sąd może orzec o rozwiązaniu Spółki tylko wówczas, gdy cel określony w umowie Spółki jest niemożliwy do zrealizowania, albo gdy przemawiają za tym inne „ważne powody wywołane stosunkami spółki”.

Podsumowując jeśli jesteśmy na etapie zakładania Spółki myślmy przyszłościowo i postarajmy się, aby w jej umowie nie zabrakło postanowień dotyczących przymusowego umorzenia udziałów, wskazujących na przesłanki i tryb takiego umorzenia. Jeśli zaś chcemy pozbyć się niechcianego wspólnika ze Spółki, postarajmy się podejść do tematu dyplomatycznie zaproponujmy mu rozwiązanie problemu poprzez podpisanie umowy sprzedaży udziałów. Jeśli nie przyniesie to rezultatu skorzystajmy z możliwości umorzenia udziałów. Jeśli nie zagwarantowaliśmy sobie takiej w umowie Spółki pozostaje nam pozew o wyłączenie wspólnika, a w ostateczności możemy pomyśleć o rozwiązaniu Spółki, ale wtedy stracimy wszystko co wypracował nasz biznes.