Reprezentacja Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością część 2 – artykuł 210 kodeksu spółek handlowych.

Artykuł 210 kodeksu spółek handlowych określa w sposób szczególny zasady reprezentacji Spółki z o.o. w sytuacji gdy po drugiej stronie znajduje się członek jej zarządu.

Przepis ma na celu ochronę interesów Spółki, tak aby członek zarządu nie mógł wykorzystać przysługującego mu prawa reprezentacji spółki do zaspokojenia swoich własnych interesów kosztem Spółki.

Zgodnie z treścią art. 210. §1.  „W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.”

 Z kolei art. 210. §2. wprowadza wyjątek od tej reguły – „W przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1, jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu § 1 nie stosuje się.” nakładając jednak dodatkowy dość kosztowny obowiązek na Spółkę działającą jako jednoosobowa Spółka z o.o. – „Czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego.”

Powołany na początku §2 – art. 173§1 kodeksu spółek handlowych wprowadza zasadę, która stanowi, że „w przypadku gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej.”

Dlaczego przepis budzi tak wiele wątpliwości w praktyce, skoro na pierwszy rzut oka wydaje się dość oczywisty?

Czasem ciężko nam zakwalifikować czy dana sytuacja kwalifikuje się pod art. 210 k.s.h., żeby to ułatwić należy wyjaśnić parę kwestii.

Po pierwsze, art. 210 znajdzie zastosowanie zarówno w sytuacji gdy mamy tożsamość personalną członków zarządu występujących w imieniu spółki oraz po drugiej stronie umowy (lub sporu)

Przykład

Jan Kowalski jako Prezes i Adam Nowak jako Wiceprezes działający w łącznie w imieniu i na rzecz Spółki X z siedzibą w Gdyni chcą zawrzeć umowę z Janem Kowalskim i Adamem Nowakiem  à ponieważ po drugiej stronie umowy występuje ktoś z Zarządu Spółki to ma zastosowanie art. 210 kodeksu spółek handlowych, a więc albo spółkę przy umowie musi reprezentować Rada Nadzorcza, albo Wspólnicy muszą podjąć uchwałę, w celu wybrania pełnomocnika do reprezentacji Spółki przy tej czynności.

Po drugie w sytuacji gdy nie ma tożsamości personalnej członków zarządu występujących w imieniu spółki oraz po drugiej stronie umowy (lub sporu).

Przykład

W Zarządzie spółki „Interesik” Sp. z o.o. mamy trzy osoby Jana Malinowskiego, Michała Nowaka i Adama Kowalskiego. Stosownie do treści art. 205§1 kodeksu spółek handlowych (brak innych ustaleń w umowie Spółki) do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Spółkę ma reprezentować Jan Malinowski i Michał Nowak, a drugą stroną umowy ma być Adam Kowalski à ponieważ po drugiej stronie umowy występuje ktoś z Zarządu Spółki to ma zastosowanie art. 210 kodeksu spółek handlowych, a więc albo spółkę przy umowie musi reprezentować Rada Nadzorcza, albo Wspólnicy muszą podjąć uchwałę, w celu wybrania pełnomocnika do reprezentacji Spółki przy tej czynności.

Po trzecie dla stosowania art.210 kodeksu spółek handlowych nie ma żadnego znaczenia tożsamość personalna Wspólników i członków Zarządu, poza sytuacjami opisanymi w art. 210§2.

Przykład

Spółka Fuczka Sp. z o.o. z siedzibą w Sopocie ma dwóch wspólników Maćka Kowalskiego i Wojciecha Malinowskiego, w Zarządzie tej Spółki Maciek Kowalski jest Prezesem, a Wojciech Malinowski Wiceprezesem, umowę zawiera Spółka Fuczka Sp. z o.o. z siedzibą w Sopocie i Maciek Kowalski. W umowie tej Spółki nie może reprezentować Zarząd. Musi to zrobić albo Rada Nadzorcza (o ile jest powołana) albo pełnomocnik umocowany mocą uchwały Wspólników.

Po czwarte o art. 210 kodeksu spółek handlowych musimy pamiętać zawsze jak wspólników jest więcej, ale i w sytuacji gdy mamy tylko jednego Wspólnika, albo jednego Wspólnika i Spółkę, ale nie jest on jednocześnie członkiem Zarządu Spółki. Co za tym idzie art. 210 kodeksu spółek handlowych będzie miał zastosowanie zawsze do zarządu wieloosobowego, ale i do jednoosobowego jeśli tylko nie będzie tożsamości personalnej pomiędzy jedynym wspólnikiem spółki, a jedynym członkiem Zarządu.

Przykład

Spółka Gofer Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku ma jednego Wspólnika Wojciecha Wilamowskiego, ma też jednoosobowy Zarząd w osobie Artura Kulawińskiego, w przypadku zawierania umowy między Gofer Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku, a Arturem Kulawińskim znajdzie zastosowanie art. 210 kodeksu spółek handlowych.

Po piąte artykuł 210 kodeksu spółek handlowych nie odnosi się tylko do umów związanych z pełnioną przez członka Zarządu funkcją np. umowy zlecenie, umowy o pracę, ale także do umów nie związanych z pełnieniem funkcji w Zarządzie np. umów sprzedaży, darowizny, najmu. Należy tutaj wspomnieć również o art. 15§1 kodeksu spółek handlowych – „Zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.” Wprowadza on dodatkowy obowiązek uzyskania zgody Zgromadzenia Wspólników w przypadku zawierania z członkiem zarządu umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy.

Po szóste pamiętajmy, że art. 210 ma zastosowanie tylko do członków Zarządu, którzy są nimi w chwili zawierania umowy, nie ma zastosowania do osób, które funkcję tą piastowały wcześniej, ani do rodzin tych osób czy też do osób bliskich dla członków Zarządu.

Po siódme należy pamiętać, że w obrębie zasad ustalonych w art. 210 kodeksu spółek handlowych znajdują się tylko umowy zawierane przez Spółkę z członkiem zarządu. Wedle mojej opinii nie należy zatem mówić o konieczności stosowania art. 210 kodeksu spółek handlowych w przypadku, w którym członek zarządu Spółki będzie co prawda fizycznie podpisywał umowę ze Spółką, ale będzie to robił działając w imieniu i na rzecz innego podmiotu np. jako członek Zarządu innej Spółki, albo komplementariusz, albo pełnomocnik innej osoby. Niemniej jednak doktryna i orzecznictwo są w tej materii podzielone i przed zawieraniem takich umów musimy sprawdzić co na to właściwy Sąd rejestrowy.

Przykład

W Spółce Fuku Sp. z o.o. z siedzibą w Łodzi, prezesem Zarządu uprawnionym do jej samodzielnej reprezentacji jest Piotr Kowalski, Piotr Kowalski jest też komplementariuszem Spółki Abaj Sp.k. z siedzibą w Łodzi, w przypadku zawierania umowy pomiędzy Spółką Fuku Sp. z o.o. z siedzibą w Łodzi, a Spółką Abaj Sp.k. z siedzibą w Łodzi, w której po jednej stronie występować będzie Prezes Zarządu Piotr Kowalski, a po drugiej komplementariusz Piotr Kowalski, w mojej ocenie nie znajdzie zastosowania art.210. kodeksu spółek handlowych.

            Jeśli już mamy do czynienia z sytuacją, w której znajduje zastosowanie
art. 210 §1 kodeksu spółek handlowych, to kto powinien reprezentować Spółkę przy czynności?

Ustawa jako pierwszą wskazuje Radę Nadzorczą, co do zasady Rada Nadzorcza reprezentuje Spółkę w pełnym składzie osobowy, można to jednak modyfikować poprzez wprowadzenie odpowiedniego zapisu:

·        albo w umowie spółki,

·        albo w regulaminie Rady Nadzorczej,

·        albo w uchwale podjętej przez Wspólników,

należy tu jednak zachować ostrożność – wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2014 roku, II PK 124/13, choć w mojej ocenie błędny, o czym piszę w dalszej części, to jednak dalej wyrok Sądu Najwyższego.

Co ważne – nie jest dopuszczalne, aby do czynności z ramienia Rady Nadzorczej wystąpiła osoba wskazana przez Przewodniczącego, nie ma on w tym zakresie decyzyjności.

Co ważne – jeśli w umowie między Spółką, a członkiem Zarządu Spółkę reprezentować będzie cały skład osobowy rady nadzorczej, to wydaje się, ze zbyteczne byłoby podejmowanie przez Radę Nadzorczą osobno uchwały dotyczącej tej czynności, w pozostałych przypadkach podjęcie takiej uchwały wydaje się uzasadnione¹ Jeśli w umowie spółki, ani w późniejszych jej zmianach nie wprowadzono Rady Nadzorczej, Spółkę przy sytuacjach objętych stosowaniem art. 210§1 kodeksu spółek handlowych reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą Zgromadzenia Wspólników. 

Co istotne uchwała taka musi zapaść na Zgromadzeniu Wspólników, przy jej podjęciu wyłączone jest stosowanie art. 227§2 czyli trybu, w którym „bez odbycia zgromadzenia wspólników mogą być powzięte uchwały, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo na głosowanie pisemne.”

Pełnomocnictwo w swej treści powinno zawierać umocowanie wyłącznie do czynności między Spółką, a członkiem Zarządu, przy czym wydaje się dopuszczalne, aby było ono zarówno do jednej czynności jak i do szeregu czynności między Spółką, a jej członkiem Zarządu. Można też udzielić pełnomocnictwa przed zaistnieniem sytuacji, uzasadniającej jego powołanie, czyli można udzielić pełnomocnictwa „na zaś”.

Co jak mamy w Spółce, Radę Nadzorczą, ale chcemy, aby przy czynnościach z członkiem Zarządu, objętych zasadami z art. 210§1 kodeksu spółek handlowych, Spółkę reprezentował pełnomocnik?

Ustawa na to pozwala, pojawia się jednak problem pierwszeństwa, który powinniśmy rozstrzygnąć w uchwale, zawierając w niej odpowiedni zapis.

Sankcja za naruszenie zasad opisanych w art. 210 kodeksu spółek handlowych to nieważność umowy.

       Przechodząc do analizy art. 210§2. należy powtórnie podkreślić, że ma on zastosowanie tylko w ściśle określonych sytuacjach - W przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1, jest zarazem jedynym członkiem zarządu, przepisu § 1 nie stosuje się.”

Przykład:

Spółka Czoper Sp. z o.o. z siedzibą w Sokolnikach została założona przez Edmunda Kowalskiego, a w skład jej jednoosobowego Zarządu wchodzi Edmund Kowalski.

W takich przypadkach czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego. Może to powodować spore utrudnienia w funkcjonowaniu takiego podmiotu z uwagi na fakt, iż każda interakcja (nie ma tu ograniczenia tylko do umów, ale rozszerza na wszystkie czynności prawne) na linii Spółka – jedyny członek Zarządu (a zarazem jedyny Wspólnik) dla swojej ważności wymagać będzie zachowania formy aktu notarialnego. Na notariusza nałożono poniekąd obowiązek kontroli i nadzoru takich czynności, ma on je bowiem protokołować w formie aktu, a następnie zawiadamiać o nich właściwy sąd rejestrowy i przesyłać do Sądu wypis aktu notarialnego.

Artykuł 210 kodeksu spółek handlowych zawiera jeszcze dwa paragrafy, mianowicie:

§ 1¹. Uchwała o powołaniu pełnomocnika, o którym mowa w § 1, powołanego w celu zawarcia z członkiem zarządu umowy spółki, która ma zostać zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może być podjęta przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym oraz

§ 3. Wymogu zachowania formy aktu notarialnego, o którym mowa w § 2, nie stosuje się do czynności prawnej dokonywanej przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym.

Pierwszy z nich wprowadza możliwość podjęcia uchwały przy wykorzystaniu wzorca z systemu teleinformatycznego, jeśli czynność dotyczy zawarcia umowy spółki przy wykorzystaniu wzorca – tego jednak nie polecam, o czym już pisałem w artykule – http://spolkomaniak.blogspot.com/2017/04/pare-sow-o-spoce-z-ograniczona.html

§3 zaś zwalnia z obowiązku dochowania formy aktu notarialnego czynności prawne dokonywane przy wykorzystaniu wzorca z systemu teleinformatycznego.

Przegląd orzecznictwa:

1.      Umowa zawarta pomiędzy osobami będącymi jednocześnie wspólnikami spółki cywilnej oraz wspólnikami Spółki z o.o. i członkami jej Zarządu jako tak zwana „czynność z samym sobą” jest nieważna.  – wyrok Sądu Najwyższego (dalej SN) z dnia 18 sierpnia 2005 roku, sygn. Akt V CK 103/05.

Spółka cywilna to umowa uregulowana w kodeksie cywilnym, a nie spółka w rozumieniu przepisów kodeksu spółek handlowych, pamiętajmy o tym.

2.      Nie można konwalidować umowy zawartej z naruszeniem art. 210 kodeksu spółek handlowych – nie może jej zatwierdzić prawidłowo, ale następczo wybrany pełnomocnik. wyrok Sądu Apelacyjnego (dalej SA) w Warszawie z dnia 02 września 2015 roku, sygn. Akt VI ACa 1339/14

Pamiętajmy naruszenie art. 210 kodeksu spółek handlowych skutkuje bezwzględną nieważnością na podstawie art. 58§1 kodeksu cywilnego (Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy).

3.      Umowa spółki z o.o. nie może przewidywać, że w umowach spółki z członkiem jej zarządu spółkę reprezentuje nie rada nadzorcza, lecz wyłącznie przewodniczący rady nadzorczej. Umowa zawarta przez tak reprezentowaną Spółkę jest nieważna na zasadzie art. 58§1 kodeksu cywilnego, jako, że narusza art.210§1 kodeksu spółek handlowych - wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2014 roku, II PK 124/13

Nie zgadzam się z tym stanowiskiem, w wyroku podniesiono, że uchybiono  obowiązkowi  zawarcia  aneksu  do  umowy  o  pracę  z zachowaniem  zasady,  że  spółkę  z  ograniczoną  odpowiedzialnością  reprezentuje rada nadzorcza. Zdaniem Sądu Najwyższego - Reprezentacja  spółki  przez  radę  nadzorczą  oznacza  w  tym  przypadku konieczność działania całego tego organu w przepisanej prawem formie. Oznacza to,  że  rada  nadzorcza  jako  całość  musi  podjąć  uchwałę,  w  której  dokonuje  aktu reprezentacji  spółki  (na  tle  art.  374  k.h.  – poprzednika art. 379 k.s.h. - np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2004 r.,  sygn. I PK 501/03, na tle art. 201 k.s.h. np. powołany już wyrok w sprawie II PK 36/09). Moim zdaniem jeśli w umowie Spółki, albo w regulaminie Rady Nadzorczej, bądź też w uchwale Wspólników określimy, że tylko część członków Rady ma prawo reprezentacji to powinien być to zapis ważny i wiążący, z uwagi jednak na pogląd Sądu Najwyższego dla bezpieczeństwa radzę działać jako całość i podjąć stosowną uchwałę pełnym składem osobowym Rady Nadzorczej.

4.      Do pełnomocnictwa ustanowionego na podstawie art. 210 kodeksu spółek handlowych nie stosuje się przepisów kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie – wyrok SN z 15.06.2012 roku, II CSK 217/11

Pełnomocnik ustanowiony w trybie art. 210 kodeksu spółek handlowych, nie jest ustanawiany przez organ reprezentujący spółkę – Zarząd, a przez Zgromadzenie Wspólników, stąd też nie jest pełnomocnikiem spółki sensu stricto.

Podsumowując art. 210 kodeksu spółek handlowych, musi być dobrze rozumiany przez osoby działające w imieniu Spółki. Tylko jego prawidłowe stosowanie zapewni bezpieczeństwo i ważność umów zawieranych przez Spółkę.

  

¹ Biblioteka Prawa Handlowego, Redakcja Naukowa Andrzej Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak, wydanie III, strona 584